نقاط قوت و ضعف زیست پذیری تهران در گزارش اکونومیست

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انجمن علمی اقتصاد شهری ایران،  سید محسن طباطبایی مزدآبادی دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران در گفت و گو با خبرنگار مهر  با اشاره به گزارش اخیر نشریه اکونومیست که در آن سالانه به رتبه بندی شهرهای جهان بر مبنای زیست پذیری می پردازد، گفت:  تحلیل تخصصی انجمن علمی اقتصاد شهری ایران بر روی گزارش‌های ۵ سال اخیر این نهاد نشان می دهد علی رغم رشد سریع تهران از منظر زیست‌پذیری همچنان وضعیت پایتخت نامناسب است.

دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران گفت: زیست پذیری به طور کلی در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مطرح است و مؤلفه هایی همچون ثبات، بهداشت و سلامت، فرهنگ و محیط زیست، آموزش و زیرساختهای شهری را شامل می شود.

وی با بیان اینکه در رتبه بندی اکونومیست، مؤلفه ثبات در قالب شاخص‌هایی همچون میزان جرائم بزرگ و کوچک، خشونت، خطر ترور، خطر جنگ نظامی و خطر درگیری و نا آرامی¬های مدنی سنجیده می¬شود، گفت:  برای سنجش مؤلفه سلامت و بهداشت از شاخصهایی همچون میزان دسترسی به مراقبتهای بهداشتی خصوصی و کیفیت آن، کمیت و کیفیت خدمات و مراقبت های بهداشتی عمومی و دسترسی به انواع داروها مورد استفاده قرار گرفته است.

طباطبایی با اشاره به اینکه در بعد فرهنگی و زیست محیطی شاخصهایی همچون میزان دما و رطوبت، نارضایتی مسافران از شرایط اقلیمی، میزان فساد که بر مبنای شاخصی مثل شفافیت سنجیده می شود، محدودیتهای فرهنگی و مذهبی، میزان سانسور،  دسترسی به امکانات ورزشی و چندین عامل دیگر مد نظر قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: در مؤلفه آموزش شاخصهایی همچون کمیت و کیفیت دسترسی به خدمات آموزشی عمومی و خصوصی مورد بررسی قرار گرفته و در سنجش مؤلفه زیرساختها نیز شاخصهایی همچون کیفیت شبکه جاده ای، کیفیت حمل و نقل عمومی، میزان و کیفیت ارتباطات بین الملل، دسترسی به مسکن مناسب، کیفیت انرژی، کیفیت آب و کیفیت سیستم‌های ارتباطی نوین مانند IT مورد بررسی قرار گرفته است.

مدیر مسئول فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری به وضعیت تهران در این گزارش اشاره کرد و گفت: در گزارش های پنج ساله اخیر این نشریه، شهر تهران به لحاظ زیست پذیری علیرغم اینکه همواره رشد داشته و سیر صعودی را طی کرده است اما جایگاه مناسبی را دارا نبوده و از بین ۱۴۰ شهر در رده های ۱۲۶ تا ۱۳۲ قرار داشته است.

طباطبایی با اشاره به اینکه تحلیل گزارشهای پنج ساله اکونومیست نشان می دهد که از بین عوامل و شاخصهای ذکر شده تهران در زمینه ثبات و بهداشت و درمان وضعیت بهتری داشته اما در زمینه های محیط زیست، و زیرساختهای شهری به مراتب جایگاه نازلتری را به خود اختصاص داده است، یادآور شد: بنابراین در بررسی و تحلیل رتبه پایین این شهر باید سراغ شاخصهای زیست محیطی و زیرساختهای شهری رفت.

دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران  با تاکید بر اینکه یکی از عوامل تاثیر گذار در جایگاه شهرها در این رتبه بندی میزان جمعیت شهرهاست؛ گفت: واقعیت این است که در بین ۱۰ شهر اول این رتبه بندی هیچ شهری وجود ندارد که حتی نصف تهران جمعیت داشته باشد و در بین ۲۰ شهر اول نیز تنها  کلانشهر توکیو دارای جمعیتی بالا است اما در پایین این رتبه بندی شهرهای اکثرا پرجمعیت همچون داکا،  لاگوس، کراچی، آبیجان و تهران دیده می شوند.

وی ادامه داد: اگرچه شهرهای نسبتا کوچکی مانند دمشق و طرابلس نیز بخاطر تحولات سیاسی اخیر در این بین دیده می شوند اما می توان جمعیت زیاد و تراکم بالا را یکی از عوامل محدود کننده و تنزل دهنده زیست پذیری قلمداد کرد که تهران نیز از این قاعده مستثنی نیست.

مدرس دانشگاه خوارزمی  موضوع دیگر در این زمینه را واقعیت¬های جغرافیایی این شهرها دانست و گفت: شهرهای زیست پذیر تماماً به مناطقی اختصاص دارند که به لحاظ عرض جغرافیایی و شرایط اقلیمی در وضعیت مناسبی به سر می برند و ده شهر پایینی همگی در عرضهای جغرافیایی پایین و کمربند بیابانی کره زمین قرار دارند.

طباطبایی گفت: بعنوان مثال جایی¬که میانگین بارش تهران حدود ۳۰۰ میلی متر است در ملبورن استرالیا سالانه ۶۴۵ میلی متر بارش وجود دارد و حداکثر دمای تنها ۲۲ درجه سانتی گراد را تجربه می کند. نکته قابل توجه در این زمینه این است که در بین ۵۰ شهر اول حتی یک شهر از آفریقا، آمریکای لاتین، و آسیای غربی وجود ندارد و این واقعیتهای جغرافیایی را آشکارتر می سازد.

مدیر مسئول فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری با تاکید بر اینکه علاوه بر مسائل جغرافیایی که تا حدودی جبری و اجتناب ناپذیر هستند، موضوعات دیگری نیز در این رتبه بندی دخیل هستند؛ گفت: در بین ۱۰ شهر اول این رنکینگ تنها دو شهر پایتخت ملی هستند و در بین ۱۰ شهر پایین ۸ شهر پایتخت بوده و تنها دو شهر پایتخت نیستند بنابراین پایتختها بخاطر بسیاری مسائل و محدودیت ها از جمله مسائل سیاسی و الزامات امنیتی، شهرهای چندان زیست پذیری نیستند.

دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران با تاکید بر اینکه با وجود ثبات قابل توجه سیاسی و امنیتی در تهران و نیز سطح نسبتا مطلوب بهداشت و درمان که در این زمینه در ردیف شهرهایی چون کوالالامپور و مسکو و دالیان قرار دارد، اما مسائل زیست محیطی و سطح پایین کیفیت محیط، جایگاه تهران را تنزل داده است؛ افزود: در این زمینه تهران جزء سه شهر انتهایی است که البته در این رتبه بندی تحت عنوان مسائل فرهنگی و زیست محیطی دسته بندی شده است.

وی با بیان اینکه شهر تهران در سال ۱۳۹۴ ، ۳۶درصد روزهای سال را هوای ناسالم داشته است و ۱۱۱ روز در طی این سال به لحاظ ذرات آلاینده ای ۲.۵ میکرون در شرایط نامطلوب قرار داشته است، گفت: طبیعی است در چنین شرایطی زیست پذیری یک شهر به نحو چشمگیری افت می کند.

نائب رئیس هیئت مدیره انجمن علمی اقتصاد شهری ایران موضوع دیگر در ارتباط با شهر تهران را بحث زیرساختها و شاخصهای مربوط به آن دانست و گفت: در زمینه این مولفه نیز تهران جزء سه شهر پایین این رنکینگ است و در کنار دمشق و داکا قرار دارد و در بحث شاخصهای مربوط به زیرساخت به نظر می رسد کیفیت مسکن تاثیر گذاری بیشتری داشته است.

طباطبایی گفت: تهران حدود ۱۷ هزار هکتار بافت فرسوده و ناپایدار دارد و در بسیاری از مناطق تهران بخصوص مناطق مرکزی به دلیل فرسودگی، فشردگی بافت، تعداد بالای نفر در اتاق مساحت کم مسکن، نوع مصالح  و کمبود امکانات و تسهیلات، مسکن شرایط مطلوبی ندارد.

مدرس دانشگاه خوارزمی در زمینه زیرساختهای مربوط به انرژی و IT نیز گفت: تهران نزدیک به ۱۰ برابر استاندارد جهانی سوختهای فسیلی مصرف می کند و در زمینه کیفیت حمل و نقل عمومی شهر تهران اگرچه رشد قابل ملاحظه ای را داشته اما هنوز با استانداردهای جهانی فاصله دارد؛ جایی¬که متروی توکیو روزانه بیش از شش میلیون مسافر جابجا می کند، کلانشهری مانند تهران هنوز راه درازی را در پیش دارد.

وی با بیان اینکه شهرهایی که در رده های بالای رنکینگ زیست پذیری در این گزارش قرار دارند، همگی شهرهایی هستند که به حمل و نقل عمومی، استفاده از دوچرخه و پیاده روی متکی هستند، یادآور شد: تهران چنانچه بخواهد در آینده جایگاهی درخور در بین شهرها به لحاظ زیست پذیری پیدا کند باید بر روی مولفه هایی که ذکر آن گفته شد تمرکز بیشتری کرده و در جهت ارتقاء آنها تلاش نماید.